211) 若夫夫以te bicibe。
te bicibe, banin be akvmbume muterakvngge, ten i unenggi i doro waka kai.
若夫不能尽其性者，非至诚之道也
te bicibe, abka na i onco de, aibe baktamburakv, jalan fon i goro de, aibe biburakv.
夫以天地之大，何所不容。宇宙之遥，何所不有

212) eici或是，embici或有
eici bayan ocibe eici yadahvn ocibe, hesebun forgon wakangge akv
或是富或是贫，莫非命运
embici sain ningge bisire, embici ehe ningge bisirengge, gemu sukdun salgabun i haran
或有善或有恶，皆缘气质

213) 或者ememu与ememungge。
tere niyalma ainahani? ememu fonde getuken, ememu fonde hvlhi.
那个人是怎么了？或者一时明白，或者一时糊涂？
ere giyan naranggi adarame, ememungge inu sembi, ememungge waka sembi.
这个理到底怎么样，或者说是，或者说不是

214) jalin, haran, turgun, 因为情由缘故多
hafan wesime muterakv, ulin madame muterakvngge, tere hesebun forgon eberi i jalin kai.
不能升官发财，是因为命运不好
aisilame menggun tucibure jalin, saixeme huwekiyebuki seme baime wesimbuhebi.
因为捐输，奏请奖励
juse deote i yabun ginggun akvngge, an i ucuri tacihiyarakv i haran.
子弟品行不谨，乃平素不教训的情由
asihata i kiceme tacirakvngge, ai haran. bithei amtan be sarkv de kai.
少年不肯勤学，是何情由？不知书中滋味也
amba baita be mutebume banjinarakvngge, buya aisi de dosika turgun.
大事之不得成者，见小利的缘故
niyalma de enduringge bisire arsari bisirengge, ai turgun seci mergen mentuhun i banin adali akv ofi kai.
人之有圣有凡，是何缘故？乃贤愚之性不同也

215) ainu因何 aiseme何必, ainare怎样 aisere莫说
yabufi uttu kejine oho, ainu kemuni isinahakv?
走了这么半天，因何还没到？
yasa tuwahai uthai isinjiha kai. aiseme emdubei ekxembini?
眼看着就到了，何必衹是忙？
ai hacin i tacibukini, tere xuwe tacirakv be ainara?
任凭怎么教，他索不学怎样？
sarsari niyalma be aiseme, uthai enduri seme, inu enteke amba kesi akv secina.
莫说是凡人，就是神仙，也没有这么大造化呀

216) aide bahafi, ainambihafi, 焉得何得怎么说
umai minde alahakv kai. bi aide bahafi sembi?
并未告诉我，我焉得知道？
jalan i baita be ambula dulemburakv oci, aide bahafi sambi?
若不涉猎世务，何得而知？
bi weri gisurehe be donjihakv, ere baita be ainambihafi sara?
我没听见人说，此事怎么得知？

217) 由此由是与于是，于此以此以之多。ereni, ede, tereci, 临文用字自斟酌
ereni tuwahade, ejen gosingga dasan be yaburakv bime bayambuci, gemu kungdzi de ashvburengge.
由此观之，君不行仁政而富之，皆弃于孔子者也
ereni tuwaha de, ambasa saisai ujihengge be seci ombikai.
由是观之，君子之所养可知矣
tacire urse be ereni beyede forgoxome baime, ini cisui bahabukini sembi.
使学者于此返求诸身而自得之
ereni bata be toktobuci, ai bata gidaburakv, ereni gungge be kiceci ai gungge muteburakv.
以此制敌，何敌不摧毁，以此图功，何功不克？
ejen oho niyalma ereni dasan be yabubumbi. amban oho urse ereni irgen be dasambi.
人君以之出治，人臣以之理民
tacire urse ede terei tuttu oci acara giyan be baime genehei, goidaha manggi, yongkiyan dursun amba baitalan gemu getukelembi.
学者于此求其理之当然，久之，全体大用皆明矣
ede honan i ba i ceng halangga juwe fudzi tucifi, meng halangga i ulahangge be bahafi siraha.
于是河南程氏族两夫子出，而有以接乎孟氏之传焉
tereci ebsi geren i tacin gulu jiramin, dasan tacihiyan sain genggiyen oci, ulhiyen i umesi taifin i wesihun de isinahabi.
由是以来风俗醇厚，政教休明，日臻于郅治之隆矣
tereci teni deribume salame tesurakvngge de niyecetehe.
于是始兴发补不足

218) naranggi与jiduji，毕竟究竟到底归着
naranggi xanggaha tusa iletulehe ba akv.
毕竟未见成效
naranggi oktosilame absi ome mutehekv.
到底没治过来
jiduji umai jortaingge waka.
究竟并非故意
jiduji kemuni terei bail de kai.
归着还是亏了他

219) umesi, hon, jaci, mujakv, 至极最甚狠过太多。又有dembei, nokai字, 量其本文句如何
umesi oyonggo
至要紧
umesi buyecuke
极可爱
umesi yokto akv
最无味
umesi giyangga
甚有理
umesi tuwamehangga
很可观
hon dabanaha
过甚矣
hon ojorakv
太不堪
jaci ubiyada
甚可恶
jaci dabanahabi
太过愈
mujakv mujilen jobombi
太劳心
mujakv hvsun baibumbi
多费力
mujakv dolo tataxambi
很挂怀
yabure de dembei mangga
做之甚难
baita hacin dembei largin
事务狠繁
tuwara de nokai ja
看之容易
yan i ton nokai ujen
分量最大

220) 不甚不很如何句, asuru下用rakv, akv托
asuru gvnin sithvrakv
不甚专心
asuru mujin acaburakv
不很得志
asuru tondo jiramin akv
不很忠厚
asuru sure genggiyen akv
不甚聪明

221) 频频屡屡是emdubei，只是只管尽只多
emdubei hoilalambi
频频回顾
emdubei kiyakiyambi
频加叹美
emdubei guwelecembi
屡屡窥伺
emdubei fujurulambi
屡加询访
emdubei tabsitambi
只是抢辞
emdubei oforodombi
只管传舌
emdubei kvwasadambi
尽只夸张

222) 并翻umai, fuhali是竟, 漠然全然漫然说
umai herserakv
并不理会
umai sarkv
并不知道
fuhali xelehe
竟舍了
fuhali waliyaha
竟扔了
umai darakv
全然不管
umai joboxorakv
漠然无忧
fuhali gvnin de teburakv
漫然不关其虑

223) 尽都俱皆均gemu。
tunggen i gubci niyaman mujilen i baita, gemu gisurerakv de baktakabi.
满怀心腹事，尽在不言中
jalan i eiten baita be, gemu uttu seme tuwaci acambi.
世间庶务，都做如是观才是
gungge gebu bayan wesihun serengge, gemu tacin fonjin ci baharangge.
功名富贵，俱从学问中得来
jalafun aldasi mohon hafu ojorongge, gemu hesebun de bi.
寿夭穷通，皆在乎命
tereci gvwa hvsun bume faxxaha geren hafasa be gemu jurgan de afabufi ilgame gisurebu.
其余出力各员，均着交部议叙

224) 全悉yooni与wacihiyame。
niyengniyeri bolori juwe forgon i caliyan jeku be, yooni oncodome guwebuhebi.
上下两忙钱粮，全行豁免
bilume tohorombure, kadalame jafatara babe, tulbime gamarangge yooni nashvn giyan de acanaha.
抚绥弹压，调度悉合机宜
bisirele aniya aniyai baita hacin be, wacihiyame bolgo obume icihiyaha.
所有历年案件，全行清理
inu de adalixara waka be wacihiyame geterembuhe.
悉除夫似是而非

225) 一概、普徧是biretei, 再有gubci与bireme。
biretei ujeleme isebumbi. ainaha seme oncodome guweburakv.
一概重惩，决不宽贷
fifaka fosoko ehe hvlha be, biretei gisabume mukiyebuhe.
零星贼匪，概行剿灭
aga simen xumin hafufi, gubci bade emu adali yume singgebuhe.
雨泽深透，普地一律沾濡
gurun i gubci fujurungga wen be ambula selgiyehe.
徧国中雅化覃敷
dorgici tulergide sisitala, bireme gosin jilan be hukxembi.
由中达外，普感仁慈
folofi suwayan hooxan de xuwaselafi, bireme ulhibume selgiyen.
刊刻誊黄，徧行晓谕